Antybiotyki stały się ofiarą własnego sukcesu.
Ich powszechne nadużywanie w leczeniu i profilaktyce prowadzi do ograniczenia skuteczności w leczeniu chorób wywoływanych przez bakterie.
Dobre bakterie:
- Występują w organizmach roślin, zwierząt i człowieka, dostarczając im niezbędnych do życia składników i chroniąc je przed bakteriami chorobotwórczymi (np. mikroflora jelitowa)
- Są wykorzystywane w przemyśle spożywczym (np. przy produkcji nabiału, kiszonek)
- Mogą rozłożyć praktycznie każdą substancję, dzięki nim Ziemia nie jest jednym wielkim śmietnikiem (np. biologiczne oczyszczalnie ścieków)
- Są stosowane w pozyskiwaniu cennych substancji wykorzystywanych w przemyśle, nauce i medycynie (np. insulina)
Złe bakterie:
- Wywołują zakażenia u ludzi, zwierząt oraz roślin
- Są przyczyną poważnych chorób, takich jak: błonica, krztusiec, gruźlica, kiła, bakteriemia / sepsa, angina, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- Powodują psucie się produktów spożywczych
- Uczestniczą w procesie korozji mikrobiologicznej – niszczenie budynków, statków, rurociągów, dzieł sztuki
Odkrycie antybiotyków dało nadzieję na świat bez zakażeń bakteryjnych i ich śmiertelnych ofiar.
Jednak wraz ze wzrostem zużycia antybiotyków w lecznictwie, zaczęto obserwować brak skuteczności terapii. Naturalnie wrażliwe bakterie stały się oporne na stosowane antybiotyki.
Zjawisko oporności bakterii na antybiotyki przewidział już Aleksander Fleming – odkrywca penicyliny –
[…] Mogą nadejść czasy, gdy penicylina będzie mogła być kupiona przez każdego w sklepie. Istnieje więc niebezpieczeństwo, że nieświadomy […] człowiek będzie ją przyjmował w zbyt niskiej dawce i drobnoustroje poddawane nieodpowiednim dawkom leku staną się oporne. […]
Czym jest oporność bakterii?
Jeśli antybiotyk nie zabija albo nie hamuje wzrostu bakterii to mówimy o niej, że jest oporna na dany antybiotyk i leczenie nim jest nieskuteczne.
Bakterie potrafią bronić się przed antybiotykami na różne sposoby np. niszczą je, nie wpuszczają do komórki bądź usuwają z wnętrza komórki.
Bakterie oporne mogą swobodnie namnażać się w obecności antybiotyku i są w stanie przekazywać zdolność obrony kolejnym pokoleniom oraz innym bakteriom.
Obecnie znane są szczepy bakterii, które są oporne na większość istniejących antybiotyków, tzw. bakterie wielooporne, które związane są głównie ze środowiskiem szpitalnym.
Infekcje spowodowane takimi szczepami mogą stanowić poważne zagrożenie życia osób hospitalizowanych. Wśród bakterii, które nie poddają się działaniu antybiotyków, w skutek rozwinięcia oporności, znajdują się te, najczęściej wywołujące zakażenia u ludzi:
- Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) – powoduje zakażenia skóry i tkanki podskórnej, zapalenia kości, zapalenia stawów, bakteriemię, zapalenie płuc,
- Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) – powoduje zakażenia dróg moczowych, bakteriemię, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) – powoduje zapalenie płuc, zakażenia ran i dróg moczowych,
- Pałeczka zapalenia płuc (Klebsiella pneumoniae) – powoduje zapalenie płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenie układu moczowego, ran pooperacyjnych,
- Dwoinka zapalenia płuc, pneumokok (Streptococcus pneumoniae) – powoduje zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie ucha środkowego, bakteriemię
Pojawianie się bakterii opornych na antybiotyki wymusza poszukiwanie nowych leków do walki z zakażeniami i chorobami zakaźnymi. Łatwiej jest chronić antybiotyki niż tworzyć nowe Wprowadzenie nowego antybiotyku do lecznictwa jest procesem czasochłonnym i niezwykle kosztownym. Czas skuteczności nowego leku jest ograniczony ze względu na łatwość nabywania oporności przez bakterie. Trwa nieustanny "wyścig zbrojeń" człowiek – bakterie, przy czym odpowiedź bakterii jest dużo szybsza niż człowieka. Dzięki stosowaniu antybiotyków zgodnie z zaleceniami lekarza można skutecznie leczyć choroby bakteryjne i przedłużyć czas przydatności do leczenia dostępnych na rynku leków.
Nadużywanie antybiotyków prowadzi do zwiększenia liczby szczepów opornych
Oporność bakterii na antybiotyki jest przede wszystkim związana z nadużywaniem antybiotyków, w sytuacjach takich jak:
- stosowanie antybiotyków w infekcjach wirusowych (takich jak przeziębienie i grypa),
- przyjmowanie leku niezgodnie z zaleceniami lekarza (np. przerywanie terapii po ustąpieniu objawów choroby),
- wykorzystywanie antybiotyków w hodowli zwierzęcej (w krajach Unii Europejskiej jest to zabronione),
- korzystanie z antybiotyków pozostałych z poprzedniej terapii (samolecznie).
To, jak długo antybiotyki będą skuteczne, zależy od każdego z nas.
Przyjmuj antybiotyki odpowiedzialnie.
Co robić, żeby przedłużyć skuteczność antybiotyków w walce z bakteriami?
- zapobiegać zakażeniom – higiena rąk, zdrowy tryb życia, szczepienia
- nie namawiać lekarza do przepisania antybiotyku, gdy brak ku temu przesłanek – w przypadku przeziębienia i grypy
- stosować antybiotyk zgodnie z zaleceniami lekarza
Informacje dot. realizacji kampanii znajdują się na stronie internetowej „Narodowego
Programu Ochrony Antybiotyków”