Kim jest doradca zawodowy

Doradca zawodowy

Nazwy zwyczajowe zawodu

• Doradca kariery.
• Ekspert zatrudnienia.
• Konsultant zawodowy.
• Nauczyciel – doradca zawodowy.
• Szkolny doradca zawodowy.

Doradca zawodowy wspomaga dzieci, młodzież i osoby dorosłe w dokonywaniu trafnych wyborów edukacyjnych i zawodowych oraz wspiera całożyciowy rozwój zawodowy. W swojej działalności wykorzystuje indywidualne i grupowe metody pracy sprzyjające określeniu potencjału osobistego21, uwzględniając aktualne i prognozowane potrzeby rynku pracy i edukacji. Upowszechnia informacje dotyczące możliwości edukacyjnych i rynku pracy. Uczestniczy w doborze kandydatów na stanowiska wymagające specjalnych predyspozycji psychofizycznych23 oraz przy realizacji procesów restrukturyzacji zatrudnienia.

Opis pracy

Doradca zawodowy udziela porad i informacji indywidualnych w formach stacjonarnych i na odległość oraz prowadzi zajęcia grupowe. Dostarcza specjalistycznej pomocy w poznaniu świata zawodów, własnych zainteresowań i predyspozycji, a także w wyborze zawodu, kierunku kształcenia, planowaniu ścieżki edukacyjnej, określeniu obszarów doskonalenia zawodowego lub przekwalifikowania, sposobu potwierdzenia kwalifikacji, podjęciu lub zmianie pracy i aktywnym poruszaniu się po rynku pracy. Wspiera proces uczenia się jednostki przez całe życie oraz adaptację do nieustannie zmieniających się warunków i otoczenia.

Z pomocy doradcy zawodowego korzysta bardzo szeroka grupa odbiorców, w tym: dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, młodzież szkolna, słuchacze i studenci, rodzice i opiekunowie, osoby dorosłe na rynku pracy – bezrobotni, poszukujący pracy, bierni zawodowo i pracujący, a także osoby w wieku poprodukcyjnym i seniorzy. Coraz częściej z pomocy doradcy zawodowego korzystają również osoby różnej narodowości przebywające na terenie Polski.

Doradca zawodowy pomaga także pracodawcom w prowadzeniu rekrutacji (naboru)29 na stanowiska wymagające od kandydatów specjalnych predyspozycji psychofizycznych, wykorzystując m.in. testy

zawodoznawcze35 i inne narzędzia oraz metody, a także współpracuje przy realizacji procesów restrukturyzacji zatrudnienia, szczególnie przygotowując osoby tracące pracę do przekwalifikowania się i/lub poszukiwania pracy. W swoich działaniach doradca zawodowy wykorzystuje nowoczesne narzędzia diagnostyczne, metody aktywizujące, technologie informacyjno-komunikacyjne oraz uwzględnia perspektywę międzykulturowości, równości, dostępności, a także inne aspekty mające wpływ na edukację i rynek pracy.

Jednym z wymiernych efektów doradztwa zawodowego zarówno na rzecz młodzieży, jak i osób dorosłych, jest opracowanie indywidualnego planu działania, na który składają się m.in. cele edukacyjne i/lub zawodowe, sposoby ich osiągnięcia oraz czas przeznaczony na realizację planu. W szkołach cykl zajęć z doradztwa zawodowego40 powinien być zakończony przygotowaniem przez ucznia, we współpracy z doradcą zawodowym, indywidualnego planu działania, indywidualnego portfolio kariery, czyli teczki ze zgromadzonymi materiałami i innymi efektami pracy ucznia na zajęciach. W przypadku osób dorosłych indywidualny plan działania, zwany IPD, opracowywany jest przez doradcę zawodowego we współpracy z klientem i koncentruje się głównie na celach i działaniach zmierzających do podjęcia pracy. Niekiedy indywidualny plan działania bywa nazywany indywidualnym projektem aktywizacji lub indywidualnym planem aktywizacji. 

WAŻNE: W swoich działaniach doradca zawodowy kieruje się dobrem klienta, uwzględniając jego możliwości i potrzeby.

Sposoby wykonywania pracy

Doradca zawodowy wykonuje pracę w relacji człowiek-człowiek. Jego praca polega na:

• diagnozowaniu potrzeb, planowaniu oraz koordynowaniu realizacji działań w zakresie informacji edukacyjno-zawodowej10 i doradztwa zawodowego8 adresowanych do dzieci i młodzieży, w tym dostarczaniu informacji o możliwościach edukacyjnych i rynku pracy oraz współpracy z nauczycielami, pedagogami, psychologami, pośrednikami pracy20 i innymi specjalistami zatrudnionymi w podmiotach publicznych i niepublicznych w obszarze edukacji i rynku pracy oraz współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym i środowiskiem pracodawców,
• organizowaniu i prowadzeniu zajęć indywidualnych i grupowych dla dzieci i młodzieży, dostosowanych specyfiką do ich wieku i etapu rozwoju, w tym preorientacji zawodowej25, orientacji zawodowej16 i działań w zakresie doradztwa zawodowego9,
• prowadzeniu indywidualnego poradnictwa zawodowego18, w tym na odległość i zajęć grupowych dla osób dorosłych niezatrudnionych i pracujących, a także ze specjalnymi potrzebami,
• opracowywaniu diagnozy potencjału osobistego, w tym predyspozycji zawodowych24, preferencji, potrzeb, możliwości i barier rozwoju z wykorzystaniem testów i/lub innych narzędzi diagnostycznych,
• analizowaniu dokumentów i wyników specjalistycznych badań lekarskich oraz testów psychologicznych34 i pedagogicznych (jeśli jest psychologiem lub pedagogiem sam je przeprowadza, jeśli nie – korzysta z opinii psychologa lub pedagoga),
• monitorowaniu oraz analizowaniu rynku pracy i edukacji, a także budowaniu zbioru informacji edukacyjnej i zawodowej udostępnianej w czasie spotkań indywidualnych i zajęć grupowych, a także do samodzielnego wykorzystania, dotyczącej m.in. zawodów, możliwości uzyskania kwalifikacji i kompetencji zawodowych, sposobów potwierdzania kwalifikacji (w tym nabytych poza systemem edukacji, np. na kursach, szkoleniach, podczas pracy zawodowej) oraz potrzeb rynku pracy,
• udzielaniu pomocy pracodawcom w sytuacjach związanych z rekrutacją na stanowiska wymagające specjalnych predyspozycji psychofizycznych lub z procesami restrukturyzacji zatrudnienia,
• kontrolowaniu i doskonaleniu jakości własnej pracy oraz prowadzeniu dokumentacji w przypisanym zakresie.

WAŻNE: Doradca zawodowy musi uwzględniać aktualną i prognozowaną sytuację na rynku edukacji i pracy, a także uwarunkowania kulturowe, społeczne i gospodarcze.

Warunki pracy

Praca doradcy zawodowego ma charakter usługowy. Pełni on funkcje informacyjno-doradczo- -szkoleniowe. Spotkania indywidualne w formach stacjonarnych z osobami korzystającymi ze wsparcia doradcy zawodowego prowadzone są w pomieszczeniach biurowych, gabinetach doradcy zawodowego lub specjalnie do tego celu dostosowanych pomieszczeniach szkolnych. Ze względu na specyfikę kontaktu doradca zawodowy – klient wymogiem koniecznym jest zapewnienie warunków gwarantujących poufność oraz możliwość prowadzenia nieskrępowanej i niezakłóconej rozmowy. Kontakty na odległość wymagają wykorzystania zaplecza informatycznego z dostępem do internetu.

Zajęcia grupowe prowadzone są w salach lekcyjnych, szkoleniowych lub w pomieszczeniach audytoryjnych, najczęściej wyposażonych w zestaw komputerowy oraz urządzenia umożliwiające pokaz prezentacji i filmów instruktażowych. Aranżacja i wyposażenie dydaktyczne sali szkoleniowej powinny pozwalać na prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi uczestników.

Zakres pracy doradcy zawodowego wyznaczają zadania podmiotu lub projektu, przy realizacji którego jest zatrudniony. W przypadku własnej działalności gospodarczej autonomia doradcy zawodowego jest dość duża i wyznacza ją zakres ustaleń z klientem.

Wykorzystywane maszyny i narzędzia pracy

Doradca zawodowy w działalności zawodowej wykorzystuje m.in.:

• komputer wraz z oprogramowaniem, w tym edytor teksu, arkusz kalkulacyjny, kreator prezentacji, bazy danych,
• drukarkę, skaner, ksero i inne urządzenia biurowe (np. bindownicę, laminarkę, gilotynę, niszczarkę),
• narzędzia do komunikacji: telefon, programy do obsługi poczty elektronicznej i internetu, kamerę internetową, mikrofon, słuchawki, komunikatory społecznościowe,
• zasoby internetu, narzędzia i specjalistyczne programy wspomagające świadczenie usług indywidualnych i zajęć grupowych, w tym gry symulacyjne, filmy instruktażowe, testy zawodoznawcze w formie elektronicznej,
• kamerę, aparat fotograficzny, projektor prezentacyjny, tablicę multimedialną i inne urządzenia do prezentowania treści,
• testy zawodoznawcze, teczki o zawodach, informatory, inne materiały merytoryczne i informacyjne w formie drukowanej.

Organizacja pracy

W zależności od miejsca zatrudnienia doradca zawodowy pracuje w stałych godzinach lub zadaniowo. Regularne godziny pracy w dni robocze, w systemie jednozmianowym związane są najczęściej z zatrudnieniem etatowym w podmiotach publicznych lub prywatnych. Dodatkowo w placówkach systemu oświaty realizacja zadań podporządkowana jest zasadom organizacji pracy szkoły i cyklowi kształcenia.

Doradca zawodowy może być również zaangażowany przy realizacji projektów lub innych zamówień. W takich przypadkach organizacja pracy ma charakter zadaniowy i może być wykonywana w godzinach popołudniowych lub w dni wolne od pracy.

Zadania doradcy zawodowego mogą być realizowane stacjonarnie lub mobilnie w zależności od specyfiki funkcjonowania podmiotu. Zadania wykonywane mobilnie wymagają przemieszczania się poza teren miejsca pracy. Najczęściej wymaga to również przewożenia zasobów technicznych i/lub informacyjnych, czemu sprzyja posiadanie prawa jazdy i dysponowanie samochodem.

Zadania na stanowisku doradcy zawodowego wykonywane są samodzielnie, jednak w wielu przypadkach prawidłowe pełnienie funkcji doradcy zawodowego wymaga współpracy z innymi osobami pracującymi w tym samym podmiocie lub z partnerami zewnętrznymi. W placówkach systemu oświaty doradca zawodowy współpracuje z innymi nauczycielami (w szczególności z wychowawcami), pedagogiem, psychologiem, rodzicami oraz specjalistami z otoczenia, w tym z pracownikami poradni psychologiczno-pedagogicznych, publicznych służb zatrudnienia27, biur karier, przedsiębiorstw. Doradca zawodowy zatrudniony w podmiotach takich jak: powiatowe urzędy pracy22, wojewódzkie urzędy pracy39, akademickie biura karier3, jednostki Ochotniczych Hufców Pracy15, stowarzyszenia czy fundacje współpracuje z innymi specjalistami wewnątrz podmiotu, m.in.: pośrednikiem pracy, specjalistą ds. szkoleń, specjalistą ds. rozwoju zawodowego, psychologiem, pedagogiem, pracownikiem socjalnym. Ważnym obszarem jest współpraca z partnerami z otoczenia społeczno-gospodarczego (pracodawcy i przedsiębiorcy, firmy szkoleniowe i inne podmioty z obszaru edukacji, agencje pracy), a także współpraca międzynarodowa, która służy wymianie doświadczeń oraz adaptowaniu i rozwijaniu nowych form działań.

W hierarchii stanowisk doradca zawodowy w zależności od miejsca pracy może podlegać:

• dyrektorowi szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej,
• kierownictwu Akademickiego Biura Karier lub innej jednostki organizacyjnej uczelni wyższej zajmującej się pomocą studentom i absolwentom w zakresie rynku pracy,
• kierownikowi jednostki organizacyjnej Publicznych Służb Zatrudnienia lub Ochotniczych Hufców Pracy,
• kierownikowi (koordynatorowi) projektu,
• właścicielowi lub kierownictwu agencji zatrudnienia.

Osoba zatrudniona na stanowisku doradcy zawodowego często wchodzi w skład zespołu innych specjalistów, do którego należy np.: pośrednik pracy, specjalista ds. szkoleń, coach lub psycholog.

 

Zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo pracy człowieka

Doradca zawodowy w trakcie wykonywania zadań zawodowych jest narażony na działanie czynników, mogących powodować wypadki. Należą do nich

• obciążenia fizyczne narządu mowy wynikające z niewłaściwego operowania głosem lub przeciążenia strun głosowych,
• przeciążenie narządu wzroku ze względu na intensywną pracę przy monitorze komputera,
• obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego ze względu na pozostawanie dłuższy czas w wymuszonej pozycji ciała,
• niewłaściwe warunki mikroklimatyczne dotyczące oświetlenia, wilgotności, temperatury i natężenia hałasu,
• wypadki komunikacyjne związane z podróżami służbowymi lub mobilnym charakterem pracy,
• podwyższony poziom stresu powodujący zaburzenia psychiczne m.in. nerwice lub depresje, choroby o podłożu psychosomatycznym5, a także zespół wypalenia zawodowego.

Wymagania zdrowotne

Ze względu na wydatek energetyczny praca doradcy zawodowego zaliczana jest do prac lekkich. Przeciwwskazaniem do pracy w zawodzie doradca zawodowego są:  wszelkie dysfunkcje, które mogłyby ograniczyć możliwość swobodnego porozumiewania się, np. schorzenia strun głosowych, słaba ekspresja werbalna i wady wymowy,  wady i dysfunkcje narządu wzroku znacznego stopnia, które nie mogą być skorygowane szkłami optycznymi lub soczewkami kontaktowymi,  dysfunkcje narządu słuchu znacznego stopnia, które nie mogą być skorygowane aparatem słuchowym,  choroby o podłożu psychicznym uniemożliwiające pracę z ludźmi,  niepełnosprawność intelektualna. Większość wymienionych powyżej przeciwwskazań do pracy w zawodzie doradcy zawodowego nie ma charakteru bezwzględnego, a możliwość wykonywania pracy, w indywidualnym przypadku, zależy od decyzji lekarza medycyny pracy oraz przystosowania stanowiska pracy i specyfiki miejsca pracy. WAŻNE: O stanie zdrowia i ewentualnych przeciwwskazaniach do wykonywania zawodu orzeka lekarz medycyny pracy. 

Wykształcenie niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) do podjęcia pracy w zawodzie doradca zawodowy wymagane jest wykształcenie wyższe I lub II stopnia, przy czym w placówkach systemu oświaty (np. w szkole) posiadanie wyższego wykształcenia łącznie z przygotowaniem pedagogicznym jest wymogiem obligatoryjnym.

Tytuły zawodowe, kwalifikacje i uprawnienia niezbędne/preferowane do podjęcia pracy w zawodzie

Obecnie (2018 r.) minimalne wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku doradca zawodowy w urzędach pracy oraz OHP regulowane są odpowiednimi przepisami prawnymi:

• Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (dotyczy doradców zawodowych zatrudnionych w urzędach pracy),
• Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w niektórych państwowych jednostkach budżetowych (dotyczy OHP).

Zgodnie z powyższymi rozporządzeniami od osoby zatrudnionej na stanowisku doradca zawodowy wymagane jest posiadanie:

• dyplomu ukończenia studiów wyższych o odpowiednim kierunku umożliwiającym wykonywanie zadań na stanowisku oraz tytułu zawodowego licencjat lub magister,
• świadectwa pracy potwierdzającego roczne doświadczenie zawodowe w zakresie poradnictwa zawodowego.

Podjęcie pracy na stanowisku nauczyciel-doradca zawodowy ułatwia posiadanie:

• dyplomu ukończenia studiów I lub II stopnia na kierunku doradztwo zawodowe lub pedagogika pracy i posiadanie odpowiednio tytułu licencjata lub magistra,
• świadectwa ukończenia studiów podyplomowych w zakresie doradztwa zawodowego,
• potwierdzonych kwalifikacji do zajmowania stanowiska nauczyciela-doradcy zawodowego (dotyczy doradcy zawodowego zatrudnionego w szkole i prowadzącego zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego).

Dodatkowymi atutami przy zatrudnianiu doradcy zawodowego są m.in.:

• suplement dla absolwentów szkół wyższych – Europass (w języku polskim i angielskim), wydawany na prośbę zainteresowanego przez szkoły wyższe razem z dyplomem ukończenia studiów,
• dyplom ukończenia studiów na kierunku psychologia (umożliwia stosowanie testów psychologicznych).
• certyfikaty i zaświadczenia potwierdzające nabycie uprawnień do stosowania narzędzi i metod dotyczących posługiwania się m.in. testami diagnozującymi predyspozycje zawodowe,
• prawo jazdy kategorii B,
• certyfikat potwierdzający znajomość języka migowego do pracy z osobami niesłyszącymi.

Możliwości rozwoju zawodowego i awansu 

Pracownik w zawodzie doradca zawodowy ma możliwość:

• rozpocząć pracę od stanowiska stażysty doradcy zawodowego lub pracować pod nadzorem bardziej doświadczonego doradcy, a następnie wraz z nabywaniem doświadczenia zawodowego awansować na samodzielne stanowisko doradcy zawodowego,
• po nabyciu dalszego doświadczenia zawodowego, kompetencji organizacyjnych i w obszarze kierowania ludźmi awansować na stanowisko kierownicze średniego szczebla, np.: kierownik zespołu, wydziału/działu/centrum, a następnie na stanowisko kierownicze wyższego szczebla, np.: zastępca dyrektora, dyrektor instytucji,
• doskonalić swoje umiejętności, uczestnicząc w krajowych i międzynarodowych branżowych szkoleniach, seminariach, konferencjach, wizytach studyjnych38,
• rozszerzać swoje kompetencje zawodowe poprzez kształcenie i potwierdzanie kwalifikacji w zawodach pokrewnych, w tym podejmując studia podyplomowe w obszarach pokrewnych lub komplementarnych m.in. w zakresie coachingu6, doradztwa personalnego7, zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL)42, pośrednictwa pracy19 itp.,
• założyć i prowadzić działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług związanych z doradztwem zawodowym.

Osoby zatrudnione na stanowisku nauczyciela-doradcy zawodowego w placówkach systemu oświaty, w tym w szkołach, awansują zgodnie z zasadami zawartymi w Karcie Nauczyciela. Ścieżka awansu zawodowego nauczyciela obejmuje następujące stopnie: nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany. Uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego wymaga posiadania odpowiedniego stażu pracy, udokumentowanego dokształcania w postaci certyfikatów i zaświadczeń z kursów i szkoleń oraz pozytywnej oceny z egzaminu, wydanej przez komisję egzaminacyjną. Stopień awansu zawodowego nadawany jest w drodze decyzji administracyjnej.

 

Możliwości potwierdzania kompetencji

Obecnie (2018 r.) w zawodzie doradca zawodowy istnieje możliwość potwierdzania kompetencji przez uczelnie wyższe prowadzące studia I i/lub II stopnia oraz studia podyplomowe.

Instytucje szkoleniowe potwierdzają uzyskanie licencji uprawniającej do korzystania z określonego narzędzia diagnostycznego lub nabycie kompetencji poszerzających warsztat pracy doradcy zawodowego.

Zadania zawodowe

Pracownik w zawodzie doradca zawodowy wykonuje różnorodne zadania, do których należą w szczególności:

• Z1 Diagnozowanie zapotrzebowania dzieci i młodzieży na działania związane z realizacją doradztwa zawodowego i informacji edukacyjno-zawodowej.
• Z2 Prowadzenie zajęć z zakresu doradztwa zawodowego dla dzieci i młodzieży.
• Z3 Prowadzenie indywidulnego doradztwa zawodowego dla dzieci i młodzieży.
• Z4 Gromadzenie, aktualizowanie, opracowywanie i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych dzieciom i młodzieży oraz innym zainteresowanym osobom, w tym nauczycielom i rodzicom.
• Z5 Opracowywanie, koordynowanie i wspieranie realizacji programu wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego (WSDZ)37 w oparciu o współpracę z innymi nauczycielami, psychologami lub pedagogami.
• Z6 Prowadzenie poradnictwa zawodowego dla osób dorosłych w formach indywidualnych.
• Z7 Prowadzenie poradnictwa zawodowego dla osób dorosłych w formach grupowych.
• Z8 Opracowywanie diagnozy potencjału zawodowego i potrzeb szkoleniowych osób dorosłych.
• Z9 Gromadzenie, opracowywanie, aktualizowanie i udostępnianie osobom dorosłym informacji zawodowych, edukacyjnych oraz dotyczących rynku pracy, kształcenia ustawicznego i potwierdzania kwalifikacji.
• Z10 Udzielanie pomocy pracodawcom w doborze kandydatów na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych lub przy przeprowadzaniu procesów restrukturyzacji zatrudnienia.

Możliwości podjęcia pracy w zawodzie

Doradca zawodowy może znaleźć zatrudnienie przede wszystkim w instytucjach i organizacjach funkcjonujących w obszarze edukacji i rynku pracy, w tym w:

• przedszkolach, szkołach podstawowych, szkołach branżowych I stopnia, technikach, liceach ogólnokształcących, szkołach policealnych, w tym w Szkolnych Ośrodkach Kariery (SzOK)31 lub Szkolnych Punktach Informacji i Kariery (SPInKa, SZPiK)32,
• poradniach psychologiczno-pedagogicznych17,
• placówkach doskonalenia nauczycieli,
• Publicznych Służbach Zatrudnienia, w tym w Powiatowym Urzędzie Pracy lub Wojewódzkim Urzędzie Pracy (Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej),
• Ochotniczych Hufcach Pracy (Młodzieżowe Centra Kariery oraz Mobilne Centra Informacji Zawodowej),
• ośrodkach aktywizacji zawodowej zajmujących się rekonwersją kadr28 sił zbrojnych RP,
• akademickich biurach karier,
• fundacjach i stowarzyszeniach,
• agencjach zatrudnienia, w tym szczególnie agencjach doradztwa zawodowego, ale również agencjach pośrednictwa pracy1 i agencjach pracy tymczasowej2,
• instytucjach szkoleniowych oraz innych firmach edukacyjnych zajmujących się prowadzeniem programów outplacementowych.

Zatrudnienie doradcy zawodowemu oferują także podmioty publiczne i prywatne zajmujące się działaniami z zakresu integracji i pomocy społecznej oraz wsparciem osób z niepełnoprawnością, w tym:

• Warsztaty Terapii Zajęciowej36 i Zakłady Aktywności Zawodowej41,
• Zespoły ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności43,
• Kluby Integracji Społecznej (KIS)12 prowadzone m.in. przez ośrodki pomocy społecznej,
• Centra Integracji Społecznej (CIS)4,
• poradnie rodzinne.

Miejscem pracy doradcy zawodowego mogą być również:

• jednostki administracji państwowej i samorządowej różnego szczebla,
• instytucje naukowo-badawcze zajmujące się obszarem edukacji i/lub rynku pracy,
• działy kadr, szkoleń, rekrutacji w firmach komercyjnych.

Doradca zawodowy posiadający doświadczenie zawodowe może założyć i prowadzić własną działalność gospodarczą, związaną z prowadzeniem indywidulanego lub grupowego doradztwa zawodowego dla szerokiej grupy odbiorców.